نگاهی قوم گرایانه به فرهنگ های خیابانی جرمنتاون - وبلاگ ملیسا

به گزارش وبلاگ ملیسا، کتاب ایمان در خیابان پژوهش بسیار جذابی است که در ایالات متحده و یکی از محلات فلوریدا انجام شده است. کیتی دی چندسال وقت گذاشته و در خیابان جرمنتاون که از خیابان های قدیمی این شهر است، تحقیق نموده است.

موضوع پژوهش او کلیساها، کنیسه ها، مساجد و معابد متعددی است که در این خیابان قرار گرفته است و مومنین هر مذهب و مسلکی، با آزادی کامل در این عبادتگاه ها به نیایش می پردازند بی این که مزاحمتی برای هم فراهم بیاورند. کارکرد نهادی این معبدها نیز از چشم نویسنده دور نمانده؛ نقشی که در یاری به ایتام و نیازمندان و فقرا دارند و زحماتی که برای انجام فعالیت های عام المنفعه و فراگیر متحمل می شوند.

این کتاب توجهمان را بدان جلب می نماید که چگونه جماعت های دینی از شرایط محلی و جریان های کلان تر تاثیر می پذیرند و بر آن تاثیر می گذارند. چگونه این جماعت ها تقویت می شوند و فاعلیت اعضایشان را در چالش های گوناگون زندگی شهری سامان می دهند.

در مقدمه این کتاب آمده است: شهر یکی از مهمترین پدیده های بشری است که تاثیری بسیار شگرف بر شیوه های زندگی و صورت بندی های اجتماعی و حتی حیات ذهنی انسان ها داشته است. از این رو مطالعه حیات شهری، صرفا مطالعه یک پدیده فرعی در زندگی انسان نیست، بلکه حیات شهری و بالاخص در کلان شهرها، فرم غالب حیات انسانی در دنیا معاصر است. عموما مطالعات شهر در ایران، حول مفاهیمی مانند برنامه ریزی، توسعه، سرمایه و فضاهای شهری و... تمرکز یافته است، و اگر از دوگانه رایج امر عرفی و امر قدسی هم استفاده کنیم، مطالعات شهری در ایران، بیش از همه متمرکز بر قلمروهای عرفی بوده و به ندرت به نسبت بین صورت بندی کلان جامعه (شهر یا روستا یا عشایر) و امر قدسی توجه شده است.

به همین سبب با طرح مفاهیم خاص و مستثنی ساز، مانند شهرهای مذهبی (با تاکید بر مشهد و قم)، گویی نسبت مهم و معناداری میان شهر و دین برقرار نیست، و عملا مطالعات دین در شهر، به حاشیه رانده شده است. مطالعات انسان شناختی و جامعه شناختی دین به خوبی نشان داده اند که نسبتی بسیار جدی و موثر میان صورت بندی کلان امر اجتماعی و حیات شهروندان وجود دارد. این مساله صرفا امری شخصی نیست، بلکه آنگونه که که دی در کتاب حاضر نشان داده است، نقشی بسیار جدی و موثر در حیات اجتماع و فرهنگی و روحی شهروندان و فرآیندهای هویت یابی و مشارکت آنها در فضاهای شهری دارد. از این رو فهم حیات دینی شهر و نقش دین در تکاپوهای درونی محیط های شهری، نه تنها برای شناخت بهتر و بیشتر پدیده های شهری بسیار مهم است، بلکه برای هرگونه سیاست گذاری و برنامه ریزی شهری نیز ضرورت دارد.

این مساله در جامعه ایرانی که نهادهای مذهبی و فضاهای مذهبی بخشی کلیدی و گاه بسیار حیاتی از شهر را به خودشان اختصاص داده اند، بسیار جدی تر است. امید است با انتشار آثاری از این دست، بتوان بستری برای توسعه مطالعات دین شهری را فراهم کرد، مطالعاتی که عمدتا تا به امروز مورد غفلت سیستماتیک در مطالعات شهری بوده و مستلزم حضور جدی پژوهشگران در این حوزه مطالعاتی نو در ایران است.

بعلاوه مولف در پیشگفتار کتاب آورده است: در پاییز سال 2004، خود را آماده کردم تا به گروه تازه ای از دانشجویان که به مدرسه لوتری علوم دینی در فیلادلفیا آمدند خیر مقدم بگویم. رشته من کلیسا و جامعه است. این رشته برای مطالعه بافت های اجتماعی از روش شناسی علم اجتماعی بهره می گیرد و نیز سنت های یزدان شناختی و اخلاقی را می پژوهد، با این نگرش که به رهبران دینی نوپا یاری گردد برای درگیرشدن در پیچیدگی های جامعه انسانی نوعی چارچوب یزدان شناختی عمومی برپانمایند. هدف آن سال من آشنا کردن دانشجویان با بافتی بود که در آن درس می خواندند تا نقش رهبری دینی را بر عهده گیرند. این بافت خیابان جرمنتاون بود. بسیاری از دانشجویان از بیرون منطقه می آمدند و من از آن ها می خواستم به اهمیت مکان عنایت داشته باشند. در کلاس که نشسته اند ممکن است صدای بلند آژیرهایی را بشنوند که در بالا و پایین خیابان به صدا در آمده اند و در اثنای رفتن به واوا برای صرف قهوه با مردمی روبرو شوند که از آنها تقاضای پول خرد می نمایند: همه اینها جزئی از آموزششان است. این تجربه آموزشی احتمالا با تجربه آموزشیشان در یکی از مدارس علوم دینی آیوا یا کارولینای جنوبی یا حتی شیکاگو فرق چشمگیری داشته باشد. مکان یا همان بافت آموزش مهم است، و حتی در دوران خوش فارغ التحصیلی برای آماده کردن اذهان، کتاب قواعد خیابان ایلایجا اندرسون را در اختیار دانشجویان تازه وارد گذاشتم.

این کتاب به فرهنگ های خیابانی جرمنتاون نگاهی قوم نگارانه می اندازد، برای این که خواندن کتاب را برای آنها آسان تر کنم، مجموعه تصاویری آماده کردم که برخیل اجتماعات دینیه مستقر در خیابان جرمنتاون متمرکز است. با دوستم اد کا نبوی، که درمانگر و عکاسی خوش ذوق است، صحبت کردم که مرا همراهی کند و از این خیابان عکس بگیرد. گرچه 25 سال از عمرم به زندگی و کار در خیابان جرمنتاون گذشته است و درباره آن و محیط اطرافش نیز پژوهش های انجام داده ام، تماشا این تصاویر از این منظره خیابانی آشنا منظره متفاوتی به من داد. نخستین بار بود که متوجه شدم در مکان هایی که هزاران بار از آنها گذر نموده ام، خروار خروار تاریخ و فرهنگ نهفته است. در گونه گونی مردم، ساختارها، کسب و کارها و انواع و اقسام بناها زیبایی ای به چشم می خورد. این مجموعه فضاها، ورزه ها و سنت های دینی از آنچه من تصور می کردم به مراتب جالب تر بودند. وجرمنتاون خیابانی زنده است - زیست بومی سرزنده، پرجنب وجوش و متغیر.

کتاب ایمان در خیابان اثر کیتی دی و ترجمه سینا باستانی در 308 صفحه با قیمت 65000 تومان از سوی دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران روانه بازار شده است.